Ετυμολογία του ονόματος Μακεδονία

Από την έγκριτη τρίμηνη ερευνητική εφημερίδα ΒΗΜΑ ΜΑΘΗΤΩΝ, την οποία αποστέλλουν στη βιβλιοθήκη μας καθηγητές και μαθητές του 2ου Γυμνασίου Γιαννιτσών, καταχωρούμε την εργασία των μαθητών του τμήματος Β2: Μηνά K.- Κουσίδη Ρ. - Καψαλιώτη Δ.

Στην Οδύσσεια (η' 106) αναφέρε­ται «οία τε φύλλα μακεδνής αιγεί­ρειο», όπου το επίθετο «μακεδ­νός,ή,ος» ή σε ουσιαστικοποίηση Μάκεδνος, η, μεταφράζεται σε ευμή­κη, δηλαδή με μάκος ή ιωνικά μήκος. Επομένως το όνομα Μακεδονία, απ' όπου και τα: Μακεδόν(ιος) > Μακεδών ή Μακηδών, όπως και τα: Μάγνης, Μακέτης Κ.α. προέρχονται από τη δωρική ρίζα μακ- από την οποία παράγονται και τα: μάκος ή ιωνικά μήκος, magn,υs,a,um (ο μέγας, ο με μήκος), μακ(ε)ρός - μακρός, κ.α., καθώς και τα σύνθετα: Μακεδο­νία, μακεδνός,ή,ό - Μάκεδνος,η ...
Η λέξη Μακεδονία είναι σύνθετη από τις απλές λέξεις «μάκος» και «εδανός» - «έδ(ν)ον». Η λέξη «μάκος» = μακ(ρ)ός ή ιωνικά μήκος, ο μεγας, μειζων, Η λέξη «έδ(ν)ον» σημαίνει είτε η χώρα (η έδρα, το έδρανο, έδαφος) είτε το δώρο - τα δώρα, «έδνοι» = οι Δωριείς (υπεν­θυμίζεται ότι οι Μακεδόνες είναι δωρικής καταγωγής).
Μάκεδνοι ή Μακεδόνες = οι ευμή­κεις, οι ψηλοί Δωριείς και «Μακεδο­νία» = η ευμήκη, η μακρά χώρα
(έδρα, έδαφος). Η Μακεδονία, σύμ­φωνα με το Θουκυδίδη, ήταν πολύ μεγάλη, μακρά χώρα και διακρίνο­νταν σε άνω και κάτω.
Η λέξη «εδανός» (Ιλ Ξ 172) = ο ευχάριστος, ο εύοσμος, ενώ «έδνον» = το γλυκύ, το εύγευστο, εύοσμο κ.α., άρα «εδανός» = έδνος» και λέξεις που παράγονται από το «εδος > ηδύ», από το «ήδος. ήδομαι» = ευχαριστούμαι. Παράβα­λε και ότι: ο Μακεδόνας στον Ησίοδο (Κατάλογος γυναικών) λέγεται Μακηδονας

Η ΧΩΡΑ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ

Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι η Μακεδονία διακρίνονταν σε δυο μεγάλα γεωγραφικά διαμερίσματα, την άνω και κάτω Μακεδονία. Ο Ξενοφώντας (Ελληνικά Ε) αναφέρει ότι η μεγαλύτερη πόλη της Μακεδο­νίας ήταν η Πέλλα. και ο Ηρόδοτος ονομάζει Μακεδονία την πέρα της Πρασιάδας λίμνης και του Δυσώ­δους όρους χώρα (Ε 18) που ορίζε­ται προς Ν. από τον Πηνειό και τον Όλυμπο (Ζ' 173).
Ο ίδιος λέει επίσης ότι οι κάτοικοι της λέγονταν Μακεδόνες(Ε 18), καθώς και ότι αφενός οι Δωριείς πήγαν από τη Φθιώτιδα, την Όσσα και τον Όλυμπο στην Πίνδο(Α 56) και εκεί ονομάστηκαν «Μακεδνόν έθνος» και μετά, λόγω του ότι ένα άλλο φύλο των Δωριέων κατέβηκε στην Πελο­πόννησο (Σπαρτιάτες, Κορίνθιοι κ.α.), το όλο έθνος ονο­μάστηκε «Δωρικό τε και Μακεδνόν έθνος» (Α 56, Η 43).
Πρωτεύουσα των Μακεδόνων ήταν αρχικά η Έδεσα. ό Περδίκκας, 70ς αι. π.Χ, ίδρυσε άλλη στις Αιγές (= η Βερ­γίνα, σύμφωνα με τον Ανδρόνικο). Από εκεί τον 5ο αι. π.Χ μεταφέρθηκε από τον Αρχέλαο στην Πέλλα.
Ο Σκύλακας (Ελλάδος Περιήγησις), σχετικά με τη χώρα των Μακεδόνων, αναφέρει: «Από δε Πηνετού ποταμού Μακεδόνες εισίν έθνος και κόλπος Θερμαίος. Πρώτη πόλις Μακεδονίας Ηράκλειον, Δίον, Πύδνα πόλις Ελληνίς. Μεθώνη πόλις Ελληνίς και Αλιάκμων ποταμός, Αλωρός πόλις και ποταμός Λυδίας, Πέλλα πόλις και βασίλειον εν αυτή και ανάπλους εις αυτήν ανά τον Λυδίαν. Άξιος ποτα­μός, Εχέδωρoς ποταμός, Θέρμη πόλις. Aίνεια Ελληνίς, Παλλήνη άκρα μακρά εις το πέλαγος ανατείνουσα, και πόλεις αίδε εν τη Παλλήνη Ελληνίδες. Ποτίδαια εν τω μέσω το ισθμόν εμφράπουσα, Μένδη, Άφυτις, Θραμβηϊς, Σκιώ­νη, Κανάστραιον της παλλήνης ιερόν ακρωτήριον. (Σκύλα­κας, Περίπλους- περί Μακεδονίας).
Επαρχίες της Μακεδονίας : Αλμωπία, Βισαλτία, Βοτιαία, Ελιμία, Εορδαία, Ηδωνίς, Ημαθία, Κρηστωνία, Λύγκηστίς, Μυγδονία, Οδομαντlκή, Ορεστειάς, Παιονία, Πελαγονία, Πιερία, Σιντική, Χαλκιδική.
Πόλεις: Αιγαί, Πέλλα, Βεργίνα, Ορεστίς, Άργος Ορεστι­κόν, Ηράκλεια, Δίον, Θεσσαλονίκη, Αμφίπολις, Φίλιπποι, Μεθώνη, Πύδνα, Αντιγόνεια, Γαρησκός, Όλυνθος, Αιανή, Εράτυρα, Γορτυνία, Αταλάντη, Ειδομένη, Γορτυνία, Άρνισ­σα, Απολλωνία κ. α.
Όρη: Όλυμπος, Άσκιον, Βέρμιον, Βερνόν,Βόιον, Βόρας, Βαρνούς, Κερκίνη, Μεσσάπιον, Πιέρια όροι κ.α.
Ποταμοί: Αλιάκμων, Αξιός, Στρυμών, Νέστος, Λουδίας, Εριγών κ.α.
Λί μνες: Βρυγιής, Βεγορίτις, Κήλητρον
Σημειώνεται επίσης ότι:
Ι) Ο Ηρόδοτος λέει ότι στη Μακεδονία εκτός από τους Μακεδόνες ζούσαν και ορισμένα άλλα φύλα, όπως οι Παί­ονες κ.α., πρβ: «Διελθών, ο Ξέρξης, δε πλησίον από τους Παίονας, τους Δόβηρας και τους Παιόπλας, οι οποίοι κατοικούν προς βορράν του Παγγαίου, επορεύετο προς δυσμάς, μέχρις ου έφθασεν εις τον Στρυμόνα και την Ηδω­νικήν πόλιν Ηϊόνα, την οποίαν εκυβέρνα τότε ο Βόγης».
Σύμφωνα με τον Όμηρο, οι Παίονες ήσαν Πελασγικής καταγωγής, άρα Ελληνικά φύλλα, πρβ: «οι τοξοφόροι Παί­ονες, των Πελασγών το θείον Γένος» Ηλιάδα, Κ 450-455, μετάφραση ΠΟΛΥΛΑ). Ωστόσο οι Παίονες κατά τα Περ­σικά, επειδή πήγαν με το μέρος των Περσών, έφυγαν από το φόβο της εκδίκησης των Μακεδόνων και πήγαν στη Μ. Ασία, προκειμένου να έχουν την προστασία των Περσών. Στη Μακεδονία κατοικούσαν και οι Αγριάνες, που βοήθη­σαν το Μ. Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία και που σήμερα πιστεύεται ότι αυτοί είναι οι καλούμενοι Πομάκοι.
2) Γείτονες των Μακεδόνων ήσαν οι Ιλλυριοί (= τα φύλα πάνω από την Ήπειρο), οι Θράκες και οι Σκύθες (περιοχή σημερινής Ρουμανίας), οι οποίοι πήγαν να υποτάξουν τους Μακεδόνες, όμως τελικά έγινε το αντίθετο.

Πηγές: Λεξικό Ελληνικής Γλώσσας Η. LIDDΕL -R. SCOTT